Via @Zeikschrift stelt Madeleijn van den Nieuwenhuizen sinds enkele jaren de onzin van Neerlands media aan de kaak. Zo let ze nauw op de verschillende nuances van artikelen en social media posts. In haar stories en comment section legt ze helder uit waarom bepaalde woordkeuzes of stereotyperingen schadelijke gevolgen kunnen hebben. Met succes, meerdere van haar posts zijn bij de hoofdredacties van (mode)tijdschriften en kranten terecht gekomen, die vervolgens beloofden het leven te beteren.
Madeleijn is als research fellow verbonden aan Columbia University, waar ze politieke geschiedenis en rechten heeft gestudeerd. Ze woont doorgaans in New York, maar dankzij een kort verblijf in Europa heeft de redactie van You’ve Got Feminist Mail de kans gezien om met haar in gesprek te gaan over feminisme, nieuwe media en Zeikschrift.
Hoe zag feministische bewustwording er voor jou uit?
Ik merkte vrij jong al dat ik als meisje anders werd behandeld dan jongens. Zo worden wellicht grapjes gemaakt dat je ‘geen spin zult durven oppakken’ en schiet men je te hulp met de woorden ‘dat doe ik wel even voor je, lieve schat’. Deze ogenschijnlijk kleine dingen belichamen echter de gedachte dat vrouwen zwakker zijn dan mannen. Ik schrok er ook best van toen ik doorkreeg dat mijn wil om vroeger bij de jongens te horen, voortkwam uit de onwil om me te moeten identificeren als ‘het zwakke geslacht’. Ik zette me af tegen de meisjes, terwijl ik me eigenlijk eerder afzette tegen het beeld van meisjes.
Het doorbreken van verwachtingspatronen die op meisjes en vrouwen rust is vrij lastig, maar zeker niet onmogelijk. Zo kun je bijvoorbeeld prima een knalroze broekpak rocken zonder te conformeren aan overige ‘meisjesachtige’ verwachtingen – het gevolg is dat je de kleur roze een beetje losweekt van de gedachte dat roze alleen maar schattig is en niet stoer. Lastiger wordt de glijdende schaal van, bijvoorbeeld, make-up en botox. Wel moet worden gezegd dat make-up en/of botox niet ‘automatisch’ afdoet aan feminisme, zoals weleens wordt gedacht. Het gaat om jouw keuze over de manier hoe je jezelf presenteert aan de buitenwereld. De belangrijke nuance hier is dat het lastig is om aan te geven wanneer iemand conformeert aan de opgelegde schoonheidsidealen en wanneer iemand hiervoor kiest omdat diegene zich daardoor empowered voelt. Het hoeft niet per se het doel te zijn om deze scheidslijn precies aan te kunnen geven, maar het is wel van belang om de spanning tussen deze intrinsieke en extrinsieke motivatie – bijvoorbeeld om jezelf op te maken – goed voor ogen te hebben.
Die nuances zijn ontzettend belangrijk en zie je in feminisme ook constant terug. Er bestaat geen perfecte feministische opvatting en vaak valt er het een en ander op aan te merken. Het feminisme zie ik als een zoektocht naar meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Hoewel er geen eenduidige ‘beste’ manier is om dit voor elkaar te krijgen, vind ik het mooi om te zien hoe het feminisme zich blijft ontwikkelen en in beweging is. Ik vind het jammer hoe feministen soms tegen elkaar worden opgezet, met het gevolg dat het feminisme in het geheel wordt weggezet. De redenatie is dan: als ‘de feministen’ het al niet eens zijn met elkaar, moet er wel iets mis zijn met het feminisme an sich. Maar als Plato en Socrates het oneens zijn, schrijven we de filosofie ook niet af.
Ontbreekt de nuance in de Nederlandse (mode)journalistiek?
De media bestaan niet uit academische tijdschriften, dus ik snap wel dat niet in elk artikel dat spreekt over definitie wordt aangegeven wat ze daar onder verstaan. Toch zou de positionering van de schrijvers wel relevante achtergrondinformatie zijn. In de VS worden dergelijke verduidelijkingen ook wel eens achterwege gelaten, toch worden de discussies over ongelijkheid op een veel hoger niveau gevoerd. Omdat er veel meer ongelijkheid is dan in Nederland en dus meer spanning, is het debat over deze zaken is in de VS ook verder ontwikkeld.
Het Parool-artikel over kleding van vrouwen tijdens de Golden Globes is een goed voorbeeld van luie journalistiek waarbij er een kans is gemist om het onderwerp naar een hoger en genuanceerder niveau te tillen. In plaats van spreken over inherente schoonheidsidealen en verwachtingspatronen uit de filmindustrie, is de schrijfster te kort door de bocht gegaan door te zeggen dat diepe decolletés en grote jurken afdoen aan de solidariteit van #TimesUp. Ook doordat het me niet duidelijk is hoe die redenering logisch in elkaar steekt, is het een erg oninteressante conclusie.
Op Instagram heb je met Zeikschrift zelf ook beperkte ruimte om je punt te maken, hoe ga je hiermee om?
Je kan geen 2000 woorden in de caption kan zetten, en dus heb ik geëxperimenteerd met verschillende manieren van tekst overbrengen. De opzet van Instagram is voor mij wel een goede stok achter de deur om heel precies te analyseren en duidelijk te verwoorden wat ik bedoel. De ruimte is namelijk beperkt. Zo werk ik soms met het plaatsen van screenshots van een tekst waar ik dan een caption aan toevoeg ter analyse.
Als ik belangrijke nuances niet goed kan maken, plaats ik een post liever niet. Zo wees een volger me onlangs op een nieuwsbericht van de NOS waarin werd gesproken over ‘drie aangehouden zwarten bij een overval’. Allereerst is het niet nodig om een huidskleur te noemen, maar die volger kreeg voornamelijk de kriebels van het woord ‘zwarten’ in plaats van ‘zwarte mensen’. Ik zou daar graag dieper op ingaan, maar dat vereist echt een artikel. Ik zou vooral ook benadrukken dat ik de NOS niet beticht van vergelijkbaar racisme die kon worden gezien bij het Amayzine-artikel van May-Britt Mobach. Subtiele nuances die echt langere uitleg vereisen passen daardoor niet altijd op Instagram. Dat is deels waarom ik soms langere opiniestukken schrijf. Zo bieden verschillende platforms en vormen ruimte aan verschillende mates van diepgang of detail.
Ik heb onder andere geschreven voor het NRC en het Parool. Daar had ik de mogelijkheid om dieper in te gaan op de materie en ook hier geldt dat het van belang is om de kwestie tot de kern te brengen, duidelijk te maken wat je punt is en proberen om helder te ontleden waarom je een bepaalde mening bent toegedaan. Overigens is het goed te zeggen dat mijn eerste drie opiniestukken niet zijn gepubliceerd – ik heb mezelf echt moeten trainen om mijn boodschap zo helder mogelijk over te brengen op een manier die past bij kranten.
Onlangs plaatste je een story waaruit viel op te maken dat een volger dankzij jou en Zeikschrift had besloten een brief te schrijven naar de krant. Heb je tips voor diegenen die zich meer willen laten horen?
Het is fijn om te merken dat volgers een minder grote drempel ervaren om zich uit te spreken over de media. Waar de journalist wordt gezien als een luis in de pels van de politiek, wordt het individu steeds meer een luis in de pels van de journalistiek. De journalistiek realiseert zich steeds meer dat ook lezers hun stem kunnen laten horen door een brief te sturen naar de krant of een tijdschrift. Het hoeft niet eens per se te worden geplaatst om een impact te hebben, de brief wordt gelezen en het geluid klinkt alsnog door.
In Nederland gaat veel goed op het gebied van genderongelijkheid. Toch zie je dat vrouwen zich vaker op de achtergrond houden dan mannen, ook met zich uitspreken. Vrouwen zijn meer dan mannen geplaagd door het gevoel dat hun ervaring of mening niet legitiem is. Ik wil graag aanmoedigen tot zelfvertrouwen en uitspreken: reken maar dat jouw gedachtegang of mening legitiem is.
Zorg wel dat je mening goed onderbouwd is en daag jezelf uit om je overtuigingen te verdiepen, om ze te funderen met statistische, wetenschappelijke of sociaal-historische argumenten. Dit is geen vereiste, maar het is heel fijn om een debat naar een hoger niveau te kunnen tillen, zodat je het echt over de details en de nuances kunt hebben. Ik denk bijvoorbeeld dat veel vrouwen het recht op een abortus zouden onderschrijven. Maar ik denk dat minder vrouwen precies weten tot hoeveel weken een abortus is toegestaan, wat de wetenschap zegt over de levensvatbaarheid van een foetus en hoe het Nederlands beleid zich verhoudt tot andere landen. Je hoeft geen feitjes te spugen, maar zorg dat je hebt nagedacht en onderbouw je mening zo goed mogelijk. Maak voor jezelf de drempel om nieuwe dingen te leren zo laag mogelijk - gewoon, hup, Googelen!
Fatima Jarmohamed en Willemijn Schmidt