Heteronormativiteit
Feminisme is voor iedereen, maar sommige begrippen zijn best moeilijk. Daarom presenteren we het FELfabet, een ABC om jou een feministisch handje te helpen! Korte en heldere uitleg van woorden die je als feminist (en in het leven!) tegen kunt komen.
Ultrakorte mega samenvatting
voor als je vijf seconden de tijd hebt
Heteronormativiteit (aka hetero centrisme of heteronormaliteit) is het idee, de overtuiging en/of de aanname dat heteroseksueel zijn de standaard is, of zelfs “natuurlijk”. Het geeft aan dat heteroseksualiteit door de samenleving wordt genormaliseerd. Hierdoor worden geaardheden die niet heteroseksueel zijn als “anders” of afwijkend bestempeld en in extreme gevallen zelfs gecriminaliseerd.
Heteronormativiteit in een feministendop
voor de activistische activist met tijd, that’s you!
We gaan weer even terug naar de letter B van binair, want eigenlijk ligt binair denken aan de basis van heteronormativiteit. In het binaire geslachtsmodel worden sekse (of biologisch geslacht) en gender in twee groepen verdeeld; mannelijk en vrouwelijk. Weten jullie het nog? Ik beschreef in het artikel van B al hoe er in het binaire systeem vanuit wordt gegaan dat geslacht, gender en soms ook seksualiteit automatisch op één lijn zitten.
Onze samenleving is vaak volgens dit binaire systeem opgedeeld. Een heel simpel voorbeeld hiervan zijn toiletten: één voor de mannen, één voor de vrouwen. Heteronormativiteit als overtuiging sluit bij dit systeem aan omdat er volgens dit idee twee groepen zijn (man en vrouw), die hun eigen rol hebben en een bepaalde seksuele geaardheid: vallen op het tegengestelde geslacht. Hierdoor worden mensen dus eigenlijk aan de hand van hun - veronderstelde - geslacht in een bepaalde gendernorm geduwd.
Nu is het echter niet zo dat heteronormativiteit er per se om gaat dat heteroseksueel zijn als geaardheid de norm is, in andere woorden: dat er meer mensen hetero dan niet-hetero zijn, maar om het feit dat heteroseksualiteit in onze samenleving op allerlei manieren wordt genormaliseerd. Bovendien kunnen mensen door de manier waarop de maatschappij is ingericht in een bepaald heteroseksueel ideaalbeeld worden gedwongen, of wordt het leven je makkelijker gemaakt als je binnen de heteronorm valt. Heel kort gezegd is heteronormativiteit de projectie van de heteronorm op alle mensen in de maatschappij.
Je leven wordt je niet enkel makkelijker gemaakt als je hetero bent, trouwens: hebben jullie het artikel over single zijn van Costantina al gelezen? Zie hier.
Heteronormativiteit is overal om ons heen te spotten. Het zit in onze media, de manier waarop we ons kleden, verzorgingsproducten die we gebruiken, speelgoed, marketingstrategieën… Zelfs in onze wetten, schoolsystemen en ideeën over de opvoeding van kinderen. Een voorbeeld van een typisch heteronormatieve gedachte is het idee dat vrouwen bepaalde eigenschappen, zoals zorgzaamheid, hebben omdat ze vrouw zijn. Of een uitspraak als “grote jongens huilen niet”. Ook de vraag of je mannelijke collega een vrouw en kinderen heeft, is vanuit een heteronormatief perspectief gesteld (tip: vraag überhaupt niet naar iemands liefdesleven, het gaat je namelijk geen bal aan). Of heb je je misschien ooit afgevraagd waarom hetero’s over het algemeen niet uit de kast hoeven te komen? Heteronormativiteit is het (ontzettend sneue) antwoord! In onze maatschappij ben je namelijk hetero, totdat het tegendeel bewezen is.
Heteronormativiteit is dus een beschrijving van hoe de maatschappij heteroseksualiteit als ‘normaal’ ziet en de samenleving daar dusdanig op inricht. Het schadelijke hiervan is dat iedereen die van de heteronorm “afwijkt” automatisch anders is en ook zo behandeld kan worden. Mede hierdoor dragen heteronormatieve ideeën bij aan stereotyperingen, vooroordelen, maar ook aan allerlei verwachtingen. Verwachtingen die niet alleen gelden voor mensen die wel aan de heteronorm voldoen (heb je nou al een vriend?!?!!!), maar zeker ook voor wie er buiten de norm valt. Die laatste groep wordt gediscrimineerd, gecriminaliseerd of zelfs (in)direct gedwongen naar een heteronormatief ideaal te leven.
Iedereen kan heteronormatief zijn, de kunst is om de uitingen te herkennen en het zelf anders te doen. Vul genderrollen in op jouw manier, of vul ze gewoon lekker helemaal niet in.
Door Josephine Vlierboom