FEL-le vrouw: Eveline van Rijswijk
Op 7 november 2018 was het honderd jaar geleden dat Suze Groeneweg als eerste vrouw in de Tweede Kamer haar maidenspeech uitsprak. Toen politiek historica Eveline van Rijswijk op Nieuwjaarsdag 2018 aan dit wapenfeit dacht, besloot ze dat ze iets wilde doen, maken of presenteren in de Oude Zaal van de Tweede Kamer om hierbij stil te staan. En zo geschiedde: ten overstaan van (oud-) politici en andere belangstellenden voerde ze op 7 november haar onewomanshow “De Première” op.
Eveline is programmamaker, presentator, theatermaker, historica, wetenschapsjournalist, en nog veel meer. FEL gaat met haar in gesprek over vrouwen in de politiek. En: waarom kent Nederland nog steeds geen vrouwelijke premier?
Hoe is ‘De Première’ tot stand gekomen?
De rode draad in al mijn bezigheden is dat ik verhalen op een mooie en boeiende manier wil overbrengen op een publiek. Toen ik opgezocht had dat het op 7 november 100 jaar geleden zou zijn dat Suze Groeneweg haar maidenspeech uitsprak, wist ik alleen dát ik haar verhaal en dat van 100 jaar vrouwen in de politiek wilde vertellen. Ik wist alleen nog niet hóe – ik had niet eerder een dergelijke theatervoorstelling gemaakt. In de tien maanden die toen volgden, heb ik heel veel research gedaan, een regisseur in de arm genomen en een stagiair aangenomen om me bij dit project te ondersteunen. En toen heb ik aangeklopt bij de Stuurgroep Algemeen Kiesrecht van de Tweede Kamer. Zij waren meteen enthousiast over het plan en wilden heel graag dat ik de theatervoorstelling zou gaan spelen.
Hoe kijk je terug op de voorstelling?
Het was een hele bijzondere avond. Vooraan zaten huidige Kamerleden en oud-Kamerleden. Het oudste aanwezige vrouwelijke oud-Kamerlid was zelfs 97 jaar, Hanske Evenhuis, eind jaren ’70 Kamerlid. Haar generatie heeft veel betekend voor vrouwenemancipatie vanuit de Kamer en ondanks haar hoge leeftijd is nog altijd erg strijdbaar. En ik werd geraakt door de aanwezigheid en reacties van mijn vriendinnen achteraf, die na het zien van mijn voorstelling aangaven dat ze nu veel beter snapten waarom ik het zo belangrijk vind om me met dit thema bezig te houden. Ik wilde de boodschap meegeven dat vrouwen van erg ver gekomen zijn, dat er heel veel bereikt is, maar dat er nu ook nog wat hordes zijn, die we moeten nemen.
Wat heb je geleerd tijdens je research voor de voorstelling?
Ik heb uiteraard ontzettend veel gelezen over vrouwen in de politiek, maar ook over beeldvorming over vrouwen. Boeken die ik aan kan bevelen zijn Mary Beard’s ‘Women & Power’, ‘De Zijkant van de Macht’ van Julia Wouters en ‘Ondergeschikt. Hoe kennis over vrouwen ons misleidt en wat we daaraan kunnen doen,’ van Angela Saini. Ik zou ook aanraden om de serie ‘Vrouw op Mars’ van BNN-VARA met Fidan Ekiz te kijken
Toen ik nog studeerde (red.Eveline heeft geschiedenis, politicologie en filosofie gestudeerd), nam de positie van vrouwen in de politiek en geschiedenis niet echt een plek in het curriculum. Tijdens mijn onderzoek de afgelopen maanden is het me duidelijk geworden hoe diepgeworteld de ongelijkheid tussen man en vrouw lange tijd was. Zo waren getrouwde vrouwen tot in 1956 voor de wet nog handelingsonbekwaam en was 98% van de Nederlandse vrouwen in de jaren ’50 huisvrouw – dit was het hoogste percentage in Europa. Als je dit weet, snap je beter waar we vandaan komen en waarom de nadruk lange tijd niet gelegen heeft op fulltime werkende vrouwen.
Door mijn research ben ik beter gaan begrijpen waarom het aantal vrouwen in de politiek achterblijft. Vrouwen in de politiek zijn lange tijd de uitzondering geweest. Dit beïnvloedt de manier waarop er over vrouwelijke politici wordt gesproken. Als je erop gaat letten, is het opvallend hoe vrouwelijke politici, maar ook andere vrouwen in leidinggevende functies nog altijd op een andere manier beschreven en beoordeeld worden dan mannen. Daar geef ik ook een aantal voorbeelden van in mijn voorstelling. Dat levert veel gelach op trouwens, want sommige uitspraken zijn erg bizar.
Wat is volgens jou verder nog de grootste uitdaging wat betreft vrouwenemancipatie?
Ik hoop dat meer vrouwen financieel onafhankelijk zullen worden. Als je financieel onafhankelijk bent, kun je andere keuzes maken. Momenteel is slechts de helft van de vrouwen financieel onafhankelijk. Om dit te bereiken, moet we af van het idee dat ‘de vrouw wel parttime zal werken zodra ze kinderen heeft gehad’, terwijl een man geen vragen krijgt als hij fulltime blijft werken als hij vader is geworden.
Wanneer hebben we de eerste vrouwelijke premier?
Goede vraag! Ik hoop na de volgende verkiezingen uiteraard. Er zijn genoeg geschikte kandidaten, dus het is hoog tijd wat mij betreft. In mijn voorstelling analyseer ik trouwens ook waarom we nog altijd geen vrouwelijke premier hebben en geef ik tips, zowel aan mannelijke en vrouwelijke politici, zodat daar snel verandering in zal komen.
Na afloop van mijn voorstelling heb ik bezoekers vervolgens een kaartje in laten vullen: Wanneer hebben we de eerste vrouwelijke premier? Ik heb hun antwoorden allemaal bekeken en ze variëren van 2019 tot 2033. Mijn bezoekers waren erg optimistisch gelukkig: de meeste mensen dachten dat het ergens in de komende vier, vijf jaar gaat gebeuren.
Tot slot: je gaat je onewomanshow vaker spelen hè?
Klopt. In eerste instantie wilde ik me vooral richten op 7 november in de Oude Zaal van de Tweede Kamer. Maar in de aanloop naar de voorstelling en in de dagen erna ben ik door allerlei debatpodia en theaters benaderd of ik de voorstelling niet vaker zou willen spelen. En dat wil ik heel graag, dus vanaf januari 2019 zal ik de voorstelling – in aangepaste vorm – vaker gaan spelen.
Wil je “De Première” ook zien?
Kijk voor speeldata op www.evelinevanrijswijk.nl/de-premiere
De eerstvolgende data zijn:
- 24 januari Tivoli Vredenburg
- 20 februari Nieuwspoort Den Haag
Fatima Jarmohamed