Twee platforms die zich inzetten voor zichtbaarheid, bereikbaarheid en ontwikkeling: FEL ging in gesprek met ROEM-oprichtster Joosje Bosch. Wat volgde was een gesprek over het belang van het delen van ervaringen, kunst en de inclusiviteit van feminisme - én de eerste collab staat al in de steigers!
ROEM (Ruimte Om Echt te Maken) is een platform/kunstcollectief dat bestaat uit een groeiend aantal jonge, Leidse creatievelingen met als doel het op de kaart zetten van de Leidse kunstscene. Joosje Bosch beschrijft hoe een vroeg verlangen naar een creatieve en prikkelende omgeving haar deed verlangen naar een kunstzinnig warm bad. In Leiden, het liefst. Onder het mom “ga niet weg, maar voeg iets toe”, besloot ze zelf in dit gat te springen. ROEM biedt onderdak aan zeventien kunstenaars met verschillende achtergronden - inmiddels ook letterlijk - met een eigen ruimte boven de Red Carpet Lounge. Gecombineerd met diverse samenwerkingen in Leiden en een plek tijdens de Kunstroute zorgt voor een groeiende aanwezigheid en de start van een creatieve revolutie in Leiden. En dat binnen één jaar.
FEL: Uit welke noodzaak is ROEM geboren? Joosje: Voor mij dus vanuit het idee van een warm bad, en voor mijn mede-oprichter Anna van Duijn het idee van een zwart gat. Leiden lijkt klein maar er zijn zoveel mensen of initiatieven die je nog niet kent of nog nooit van hebt gehoord. We hebben een oproep gedaan aan jonge makers in Leiden en op het moment dat iedereen met elkaar begon te praten op de portfolio-dag is er al wat ontstaan. ROEM wil jongeren een platform bieden door zich in ambacht en kennis te ontwikkelen en naar een professioneel level te brengen. We hadden het idee om dit op verschillende manieren te doen: lezingen, workshops en uitstapjes. Onze grote successen zijn: grote openingen bij Old School, waarbij we de ruimte hebben omgetoverd tot een grote ROEM-expositie, toevoeging aan We Are Public en de Kunstroute!
Door juist connecties aan te gaan met platformen of instanties waarbij je niet direct een link legt, leer je misschien wel het meest?
Ja, heel erg! Een goed voorbeeld hiervan is bioloog die door zijn kunst mensen wil laten voelen wat het impact van klimaatverandering is. Zijn redenatie: “Ik wil mijn woorden vertalen in kunst, zodat het iets doet met mensen.” Met exposities maakt hij kunst met plastic dat hij heeft gevonden op het strand in Curaçao. Maar we hebben ook een meisje wiens werk als edelsmid geëxposeerd wordt. Ik wil af van het idee dat kunstenaars onderschat worden en laten zien hoe breed creatieve expressie is. Dit is iets waar ik me mee bezighoud en als dat wordt weggetrapt is heel moeilijk. Het is moeilijk om mensen ervan te overtuigen dat je iets echt kan en serieus genomen wil worden. Daarom wil ik met ROEM naam maken en uitstralen dat we hele harde werkers zijn!
Heb je het idee dat je als vrouwelijke kunstenaar dit nog extra beïnvloedt? Ik sta nu wel bekend om een typisch handschrift: je kan zeggen dat het meisjesachtig is. Een goed voorbeeld is mijn afstudeerproject. Ik moest een organisme kiezen en een manier bedenken hoe dit organisme zichzelf kon beschermen. Uiteindelijk heb ik voor een oester gekozen, wat best op een vagina lijkt! Maar een oester beschermd zichzelf toch al? Als ik tegen jou ‘nee’ zeg, bescherm ik mijzelf al. Net zoals een oester die opengebroken moet worden door andermans verlangens! De oester en het idee van ‘het meisje’ zij voor mij nu terugkomend, net zoals het willen verwerken van feministische statements. Sommige mensen worden er gek van, wat het ook lastig maakt om een balans te vinden: wil je altijd de ‘boze feminist’ zijn?
Wat was voor jou echt een duidelijk keerpunt?
Bij mij dit jaar merkte ik vooral dat ik heel erg moe was. Bij mij is heel erg iets veranderd toen ik dat filmpje zag uit Parijs, waarin een meisje een asbak naar haar hoofd gesmeten kreeg. Dat was voor mij een keerpunt.
Voor mij persoonlijk voelt Internationale Vrouwendag bijvoorbeeld als heel geïnstitutionaliseerd, denk je dat kunst een goede manier is omdat een soort van toe te eigenen? Zou je daar verandering in willen brengen? Ja natuurlijk! Ik denk dat humor zeker een bepaalde kracht heeft. Dat zie je ook zeker bij Women’s Marches en demonstraties, hoe je via creativiteit en humor een punt kan maken. Dus al worden mensen al een beetje gekkig en noemen ze me een ‘boze feminist’, ik wil wel mijn eigen verhaal kunnen vertellen.
Wat ik zelf fijn vind aan FEL is het creëren van een ruimte waarin je niet al alle feministische klassiekers gelezen moet hebben voordat je deel kan nemen aan het gesprek, maar juist een gedeelde grond creëren waarin iedereen dit op haar of zijn eigen tempo kan ontdekken. Heb je zoiets ook met ROEM voor ogen?
Ik bied een platform ten eerste door de plek die we hebben op de derde verdieping van de Red Carpet Lounge. Ten tweede wil ik een platform bieden door hun werk binnen en buiten ROEM te presenteren. Ik wil dat men weet wie deze creatieve mensen zijn zonder dat ze ondergesneeuwd worden. Ik wil ze een manier bieden om te professionaliseren in gebieden, kennis of kunsten waar ze nog niet bekend mee waren. En ROEM biedt natuurlijk een platform voor hun eigen kunst en verhaal. Ik denk dat we samen als groep sterker staan dan als individuen.
Denk je dat Instagram ook een manier is om ruimte toe te eigenen? Los van een al bestaande status quo, van oude witte mannen bijvoorbeeld, die de kunstwereld regeren.
Als je een kunstenaar bent gaat het heel erg over beeld. Dat is een andere zaak als je op een andere manier, met woorden, je verhaal wil vertellen. Voor ons is Instagram super belangrijk, het is een portfolio op zichzelf en dus ook een belangrijke manier waarop we ons representeren naar een heel breed publiek toe.
Wat we allebei wel hebben gemerkt is dat feminisme en kunst allebei niet heel toegankelijk lijken. Wil je ROEM ook gebruiken om dat soort begrippen open te breken? Grappig dat je dat vraagt, ik had hier laatst een gesprek over. In feminisme heb je best wel wat lagen. Ik verdiep me door te voelen en je kan mij niet vertellen dat ik meer of minder over feminisme weet of over kan vertellen omdat ik geen hoop artikelen heb gelezen. Ik moet wel eerlijk zeggen dat ik me daar dommig in kan voelen, maar ik word binnen ROEM wel gezien als het meisje dat zich bezig houdt met feminisme. Als ROEM ooit een “zusje” zou krijgen dan weet ik zeker dat er een Leidse Guerilla Girls ontstaat. Of ooit een samenwerking, the sky is the limit! Denk je dat juist het idee dat je niet op een bepaald level hoeft te zitten en vanuit daar werkt naar het delen van ervaringen en verhalen op verschillende manieren een ultieme feministische daad is?
Ja, juist super cool. Het is prettig om verschillende vormen te vinden van uitingen en dat juist met elkaar te combineren. Want verschillende uitingen werken beter dan anderen: zo zou ik meer uit een film of documentaire halen dan een boeklezing, denk ik. Willen jullie dat zelf met FEL juist ook combineren? Ja, ik denk dat dat ook echt de uitdaging wordt. Ook om het idee van feminisme uit een ‘intellectueel’ sfeertje te halen en een zo’n breed mogelijke groep te bereiken. Maar heb jij een duidelijke inspiratie waar je uit put? Ja natuurlijk! Frida Kahlo is de vrouw waar ik elke dag aan wil denken. Als ik nu zou tekenen zou dat heel snel een zelfportret zijn en de manier van jezelf in een andere situatie schilderen vind ik een hele inspirerende manier van je gevoel uiten. Het hele thema ‘seks’ is ook iets wat veel terugkomt in mijn kunst, Louise Bourgeois is ook wel echt een van mijn heldinnen binnen de kunst. En natuurlijk de Guerilla Girls! Kunst geeft je een bepaalde energie, met het werk van Bourgeois heb ik me ook wel even goed baut gevoeld en het geeft je dus echt een nasleep.
Zou je je kunst feministisch noemen?
Ik zou het heel tof vinden om een keer een feministische expositie op te zetten! Dat is ook wat ik met mijn kunst wil doen: de ervaring laten voelen zodat ik mensen niet met woorden hoef te overtuigen van die ervaring. Ervaringen zoals liever een midnight snack bestellen dan alleen in de snackbar te staan, rondlopen met je koptelefoon terwijl je mobiel leeg is of je sleutels tussen je knokkels.
Feminisme is zoveel breder dan het ‘boze vrouw’-idee, en wat dan nog, je bent boos om een reden.Het raken van een persoonlijke noot en dat verbinden met een groter politiek systeem is zo lastig. Ik denk dat sommige mensen het ook fijn vinden om er niet mee bezig te zijn. Het zijn dingen waar ik dagelijks bij stil sta maar anderen niet, we ervaren dezelfde situaties, zoals bijvoorbeeld nagefloten worden, op een compleet andere manier. Ik wil een manier bedenken dat zo iemand ook denkt: Ja, ik snap dat je boos bent en er zijn bepaalde dingen waar ik tegenaan loop. Want juist wanneer die ervaringen in twijfel worden getrokken door mensen die dichtbij je staan is het pijnlijk. Ik wil mensen bereiken zonder hen keihard over te moeten halen. Ja, want als je het probeert uit te leggen ben ik bang dat ik niet meteen mijn beste argument klaar heb om het in een klap duidelijk te maken. Soms heb ik het gevoel dat we er soms een beetje ‘alleen’ voor staan - maar zulke gesprekken geven me hoop! Een week later zaten ROEM en FEL - deze keer versterkt door dansplatform DansBlok - nog een keer samen aan het bier. Het resultaat? Dat jij je agenda vrij moet houden in het weekend van 7, 8 en 9 december. Op de tweede verdieping van de Red Carpet Lounge zal dit weekend in het teken staan van het voelen, delen en bevragen van onze blik op de maatschappij.
Willemijn Schmidt
Comments